Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği çerçevesinde hazırlanan “Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği Hakkında Kılavuz” 17 Ekim 2017 tarihinde Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü web sitesinde yayınlandı.
Bu kılavuz, gıdaların etiketinde, tanıtımında, sunumunda ve reklâmında kullanılan beslenme ve sağlık beyanları ile ilgili olarak; tüketicilerin doğru bilgilendirilmesini sağlamak ve yanıltılmasını önlemek, beslenme ve sağlık beyanlarının, kullanılan terimlerin ve ifadelerin kullanım koşulları konusunda gıda işletmecilerine yardımcı olmak ve resmi kontroller sırasında yapılacak değerlendirmelerde uygulama birlikteliği sağlamak amacı ile hazırlanmış.
Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliğini incelediğimizde, 14 enerji ve besin öğesi için beslenme beyanı, 198 adet besin öğesi, madde, gıda veya gıda kategorisi için sağlık beyanı olduğunu ve beyanların yönetmelik ile getirilen şartlara uygun olması halinde isteyen tüm gıda işletmecileri tarafından kullanılabilmesinin yolunun açıldığını görüyoruz.
Beyanların gıda işletmecileri tarafından tam anlaşılması ve mevzuata uygun bir şekilde kullanılması halinde amacına ulaşacağını yani tüketicilerin doğru bilgilendirilmesini sağlayarak beslenme ve sağlık açısından onlara katkı sağlayacağını söyleyebiliriz. Bu anlamda kılavuz ürün etiketlerinde sağlık ve beslenme beyanı yapmak isteyen gıda işletmecilerinin bir başvuru kaynağı olacak. Resmi kontroller sırasında Bakanlık tarafından yapılan değerlendirmelerde uygulama birlikteliğini sağlaması da üreticiler açısından çok önemli. Çünkü Bakanlık tarafından yapılan değerlendirmelere göre, uygulama birlikteliğinin olmadığı durumlar hem üreticilere hem de Bakanlığa çok zaman kaybettiriyor.
Bu kılavuz, örnekler de verilerek, titiz bir çalışma sonucu hazırlanmış. Ancak konu çok kapsamlı olduğundan gıda işletmecilerinin ya da değerlendirme yapacak olan Bakanlık uzmanlarının kafasına takılacak çok soru olacağını düşünüyorum. Bakanlık bu konular gündeme geldikçe titiz bir şekilde değerlendirerek kılavuza ekleyecektir.
Kılavuza aşağıdaki adresten ulaşılabiliyor:
Beslenme ve sağlık beyanları ile ilgili olarak kılavuzda özel olarak vurgulanan bazı önemli hususları aşağıda özet olarak vermeye çalıştım:
-Beslenme ve sağlık beyanı yapılacak ürünlere ait özel mevzuat hükümleri varsa öncelikle oradaki hükümler uygulanır.
-Beslenme veya sağlık beyanı olarak yorumlanabilecek ticari marka veya özel isim, bu Yönetmelikte yer alan ilgili beslenme veya sağlık beyanı koşullarının karşılanması ve ilgili beyanın da yapılması şartıyla kullanılabilir.
– Beslenme veya sağlık beyanı ifadelerinin yerine anlamını değiştirmeyecek ve güçlendirmeyecek şekilde eşdeğer ifadeler kullanılabilir.
-Takviye edici gıdalarda sağlık beyanı yapmak için besin öğesi profili şartı aranmaz.
-Hacmen %1,2 den fazla alkol içeren içeceklerde sağlık beyanı yapılamaz ancak sadece enerji miktarının azaltılmasına ilişkin beslenme beyanı yapılabilir.
– Beyan koşulları ve besin öğesi profiline uygunluk açısından değerlendirme; Satışa sunulduğu haliyle doğrudan tüketilebilen ve üreticinin talimatına ihtiyaç duyulmayan gıdalarda satışa sunulan gıdayı esas alacak şekilde yapılır. Satışa sunulduğu haliyle doğrudan tüketilebilen veya üreticinin talimatına göre de tüketilebilen gıdalarda, gıdanın satışa sunulduğu hali veya üretici talimatına göre hazırlanmış tüketime hazır gıdayı esas alacak şekilde yapılır. Satışa sunulduğu haliyle doğrudan tüketilmesi mümkün olmayan gıdalarda ise üreticinin talimatına göre hazırlanmış tüketime hazır gıdayı esas alacak şekilde yapılır.
-Beyan koşulu porsiyona göre verilen beslenme veya sağlık beyanları ile ilgili değerlendirmelerde, TGK Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinin Ek-12’sinde yer alan ‘Gıdaların Porsiyon Büyüklükleri’ esas alınır. Ürünün tüketim biriminin porsiyon büyüklüğünden daha az olması durumunda, bir porsiyon için belirlenen beyan koşulu ürünün tüketim birimi üzerinden sağlanır.
– Markaya özgü olmayan (et, süt, yağ, kuruyemiş vb.) gıdaya ilişkin genel reklam veya tanıtımlar hariç olmak üzere, beslenme veya sağlık beyanı yapılan ürünlerde beslenme bildirimi zorunludur.
– Gıdaların etiketi, tanıtımı veya reklâmında, sadece Yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan Beslenme Beyanları, koşullarına uygun olmak kaydı ile yer alabilir. Bir gıda, beslenme beyanı yapabilme koşullarını doğal bileşiminde bulunan bir besin öğesi veya diğer öğe ile karşılıyorsa, beslenme beyanının önüne ‘doğal olarak/doğal’ ibaresi eklenebilir.
– Karşılaştırmalı beslenme beyanı, sadece aynı kategorideki aynı ürün adına sahip gıdalar arasında yapılabilir. Gıdada bulunan bir besin öğesinin miktarındaki ve/veya gıdanın enerji değerindeki fark belirtilir ve karşılaştırmalı beyan aynı miktardaki gıda için yapılır. Karşılaştırmalı beslenme beyanları, söz konusu gıdanın bileşimini, diğer markalara ait gıdalar da dâhil olmak üzere, beslenme beyanı bulundurmalarına izin verilmeyen aynı kategorideki gıdalarla karşılaştıracak şekilde yapılır.
– Karşılaştırmalı beslenme beyanları yapılırken karşılaştırılacak (referans alınacak) ürünler, daha önce karşılaştırma yapmış ürünler olamaz. Karşılaştırmalı beslenme beyanları sadece yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan enerji ve besin öğeleri için yapılır.
– Karşılaştırmalı beyanlar sadece beslenme beyanlarında yapılır, sağlık beyanlarında karşılaştırma yapılamaz.
– Gıdaların etiketi, tanıtımı veya reklamında TGK Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliğinin Ek-2, Ek-3, Ek-4 ve Ek-5’inde yer alan sağlık beyanları, ilgili beyan koşulunu karşılaması durumunda Bakanlıktan herhangi bir izin alınmaksızın söz konusu gıdanın etiketinde kullanılabilir.
– Tıp, beslenme veya diyetetik ile ilgili meslek örgütleri ile sağlıkla ilgili yardım kuruluşlarının sağlık beyanları ile ilgili tavsiye veya önerilerine ilişkin başvurular Bakanlıkça değerlendirilir. Ancak Bakanlık tarafından değerlendirilmesi koşuluyla ‘X vakfı B1 vitamini içeren gıdaları tavsiye eder’ ifadesi gıda etiketinde kullanılabilir. Bu tavsiyenin yapılabilmesi için beyan koşulunun karşılanması ve beyanın yapılmış olması gerekir.
– Yönetmelik eklerinde Sağlık Beyanı olarak yer almayan ancak tüketiciler tarafından sağlık beyanı olarak algılanabilen Diyabetik, Detoks, Antioksidan vb. ifadeler kullanılamaz.
– Devam formülleri ile bebek ve küçük çocuk ek gıdalarında kendi mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla bu yönetmeliğe göre beyan yapılabilir.