Toplumun yaklaşık %15’inde görülen, en yaygın sindirim sistemi hastalıklarından biri olan İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS), bağırsak alışkanlığında altta yatan bir hastalık olmadan meydana gelen, karında rahatsızlık hissi, düzensiz bağırsak hareketleri, belirgin derecede şişkinlik, şişlik ve acil tuvalet ihtiyacı gibi belirtileri bir arada gösteren bir sendromdur.
Günümüzde gerek medyada, gerekse de toplumun farklı kesimlerinde bağırsak hastalıkları ve besin tüketimi ile ilgili çelişkili birçok bilginin olduğu görülmektedir. Hem bağırsak sağlığı üzerinde olumlu etki gösteren, hem de beslenme yetersizliğine yol açmayan diyet programlarının yaşam kalitesinin arttırılması açısından önemli olduğu vurgulanmaktadır.
1980 ve 1990’lı yıllarda bazı karbonhidrat türevlerinin (fruktoz, fruktooligosakkaritler, sorbitol) aşırı miktarda tüketilmesinin İBS semptomlarını tetikleyebileceği gösterilmiştir. Bu kısa zincirli karbonhidratların diyette kısıtlanması İBS tedavisinde başarılı sonuçlar ortaya koymuştur; ancak besinlerin bileşimindeki bu karbonhidratlarla ilgili bilgi sınırlıdır.
Bireyden bireye şikayetlerin artma nedenleri farklılık gösterse de, sindirim sistemi ile ilgili bir bozukluk olduğundan, besinler büyük önem taşımaktadır. Yaygın olarak İBS tedavisinde “eliminasyon diyetleri” kullanılmaktadır. Günümüzde İBS’ye özgü planlanan karbonhidrat diyeti olan “paleo diyeti” gibi diyetler bulunmaktadır. Bunlardan bir diğeri de “düşük FODMAP içerikli diyet” olan gastro-intestinal semptomların iyileştirilmesinde etkin olduğu düşünülen yeni bir yaklaşımdır.
Düşük FODMAP İçerikli Diyet Neleri İçermektedir?
Düşük FODMAP içerikli diyet, fermente oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve polyollerin diyette azaltılması prensibine dayanmaktadır. Bu kısaltma bütün kısa zincirli karbonhidratları içermektedir.
FODMAP diyetinin temelinde yer alan karbonhidratların; fruktoz, laktoz, frukto ve galakto oligosakkaritler (fruktanlar ve galaktanlar) ve polyollerin (sorbitol, mannitol, ksilitol ve maltitol), yaygın fonksiyonel özellikleri aşağıdaki şekildedir:
-İnce bağırsakta emilimleri yavaştır,
-Küçük ve osmotik olarak aktif moleküllerdir. Özellikle sentetik formları; örneğin laksatif etkisi bulunan laktuloz gibi, bağırsak motilitesini etkilemektedir,
-Bakteriler tarafından hızlı fermente edilirler. Oligosakkaritler ve monosakkaritler suda çözünen diyet lifi gibi polisakkaritlere göre daha hızlı fermente edilirler.
Aşağıdaki tabloda tüketilmesi sonucu rahatsızlık yaratabilecek olan FODMAP’den zengin besin kaynakları ve güvenilir besin alternatifleri yer almaktadır:
Bu diyeti ne kadar süre uygulamak gereklidir?
Düşük FODMAP içerikli diyet, etkin bir şekilde uygulandığında etkisinin ilk 6-8 haftada görülebileceği bildirilmektedir. Eğer semptomlarda düzelme yetersizse diyet posası (dirençli nişasta, çözünür ve çözünmez posa içerikleri) modifiye edilebilir. Buna ek olarak, kafein alımının, öğünlerin porsiyon büyüklüğü ve öğün düzeninin yeniden düzenlenmesinin olumlu etkilerinin olabileceği de savunulmaktadır.
Diyetisyenler tarafından planlanan beslenme programlarının takibi, semptomların düzelmesi ve/veya besin öğesi yetersizliğiyle karşılaşılmasının en aza indirgenmesi açısından önemlidir.
